Το υποχρεωτικό παρακράτημα λαδιού.

                                                  Το υποχρεωτικό παρακράτημα του λαδιού.

       Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής οι κατοχικές αρχές επέβαλαν στον κάθε παραγωγό υποχρεωτικό παρακράτημα που ανερχόταν στο 30% της ποσότητας λαδιού που παρήγαγε. Καθώς το παρακράτημα αυτό γινόταν στα λουτρουβειά η λειτουργία τους έπρεπε να ελέγχεται. Έτσι ο αλετρουβάρης έπρεπε να ζητήσει με αίτηση του προς την οικονομική εφορία Χίου άδεια, ώστε να του επιτραπεί η έναρξη των εργασιών του λουτρουβειού του (εγγρ.1). Η άδεια αυτή ίσχυε για μια μόνο ελαιοκομική περίοδο. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του το λουτρουβειό τελούσε σε κατάσταση πολιτικής επιστράτευσης (εγγρ.1) και ο αλετρουβάρης αναλάμβανε κάποιες υποχρεώσεις οι οποίες αναφέρονται στο έγγραφο της άδειας. Στην άδεια επίσης οριζόταν ποίοι θα εποπτεύουν την κανονική τήρηση των υποχρεώσεων αυτών. Στο λουτρουβειό του Στάθη Στρογγυλού στη Βολισσό

 κατά την ελαιοκομική περίοδο 1943-44 είχαν οριστεί να εποπτεύουν ο πρόεδρος της κοινότητας¹ και ένας δημοδιδάσκαλος (εγγρ.1). Στο λουτρουβειό του Νικολάου Σακουλά στον Άγιο Γεώργιο Συκούση κατά την ίδια ελαιοκομική περίοδο είχαν οριστεί να εποπτεύουν ο δημοδιδάσκαλος και ο αστυνομικός σταθμάρχης της κοινότητας (εγγρ.2). Κάθε χρόνο πριν την έναρξη των εργασιών στο λουτρουβειό έπρεπε να ειδοποιηθούν οι εποπτεύοντες να αποσφραγίσουν τον μύλο και να επιτρέψουν να αρχίσει το τρίψιμο των ελιών. Στο τέλος πάλι των εργασιών εκείνης της ελαιοκομικής περιόδου σφράγιζαν το μύλο με ταινία²

      Μια από τις υποχρεώσεις του αλετρουβάρη ήταν να τηρεί βιβλίο όπου θα αναγράφεται α) το ονοματεπώνυμο, το όνομα πατρός και η κατοικία του παραγωγού β) το ποσό σε οκάδες του λαδιού που παράχθηκε γ) το ποσό σε οκάδες του φόρου που εισπράχτηκε και του υποχρεωτικού παρακρατήματος δ) το ποσό των ελιών που έφερε ο παραγωγός, για να τριφτούν ε) τα αντίστοιχα ληνιάτικα σε χρήμα ή σε λάδι.

Το βιβλίο όπου τηρούνταν τα παραπάνω στοιχεία για την ελαιοκομική περίοδο 1942-43 ήταν τυποποιημένο (εγγρ.3).Ωστόσο δεν υπάρχει σ’ αυτό η θέση, όπου να αναγράφονται οι ποσότητες ελιών που έφερνε ο παραγωγός για τρίψιμο.

Στη κάτω αριστερή γωνία της άδειας που πήρε ο Σακουλάς για την ελαιοκομική περίοδο 1942-43 (εγγρ.5) έχει γραφεί με το χέρι η σημείωση: «Τα εκθλιπτικά σας δικαιώματα ορίζομεν υποχρεωτικώς εις είδος 5% επί του παραγομένου ελαίου». Από το βιβλίο που κρατούσε ο Στάθης Στρογγυλός προκύπτει ότι τα ληνιάτικα πληρωνόταν πράγματι σε λάδι, όπως άλλωστε συνέβαινε και όλα τα προηγούμενα χρόνια. Από τους υπολογισμούς που κάναμε δειγματοληπτικά για τις εγγραφές από 1 έως 14 (εγγρ.3) και από 29 μέχρι 42 (εγγρ.4) προκύπτει ότι κυμαίνονταν από 1,538% έως 5,272%. Η μέση τιμή για τις εγγραφές αυτές είναι 4,050%. Από τις ίδιες εγγραφές προκύπτει, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο, ότι όσο μικρότερη ήταν η ποσότητα λαδιού που παρήγε ο παραγωγός τόσο λιγότερα ήταν τα ληνιάτικα. Την επόμενη ελαιοκομική περίοδο 1943-44 τα ληνιάτικα ορίστηκαν σε 10% (εγγρ.2).

Ο αλετρουβάρης έπρεπε
να εισπράττει από κάθε παραγωγό τον αναλογούντα έγγειο φόρο και ένα υποχρεωτικό παρακράτημα, ώστε και τα δύο μαζί να είναι το 30% του παραγόμενου λαδιού. Για την καταβολή αυτή ήταν υποχρεωμένος να δίνει στον κάθε παραγωγό προσωρινή απόδειξη. Από το βιβλίο του Στάθη Στρογγυλού προκύπτει, από τις 14 πρώτες εγγραφές, ότι ήταν πράγματι αυτό το ποσοστό με μικρές αποκλίσεις προς τα επάνω ή προς τα κάτω. Μόνο στην εγγραφή 7 έχουμε μεγάλη προς τα κάτω απόκλιση. Ο φόρος και το παρακράτημα ήταν 24,8%. Το μειωμένο αυτό ποσοστό θα πρέπει να δικαιολογηθεί από την μικρή ποσότητα λαδιού, μόλις 5 οκάδες, που παρήγαγε αυτός ο παραγωγός. Συνολικά για ληνιάτικα, έγγειο φόρο και υποχρεωτικό παρακράτημα κατά τη ελαιοκομική περίοδο 1942-1943 ο κάθε παραγωγός έχασε το 34% περίπου του λαδιού που παρήγαγε. Την επόμενη ελαιοκομική περίοδο 1943-1944 έχασε το 39% περίπου αφού τα ληνιάτικα αυξήθηκαν από 5% σε 10%.

Στη συνέχεια ο αλετρουβάρης έπρεπε να αποδίδει την ποσότητα λαδιού που θα συγκεντρωνόταν στον αντιπρόσωπο του εντολοδόχου οργανισμού που θα οριζόταν για τη συγκέντρωση. Στο έγγραφο 6 που εκδόθηκε το Δεκέμβριο του 1942 αναφέρεται ως εντολοδόχος οργανισμός για τη συγκέντρωση και διαχείριση του προϊόντος του φόρου και του παρακρατήματος η ένωση μαστιχοπαραγωγών Χίου. Για την ίδια ελαιοκομική περίοδο στο έγγραφο 7 που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 1943 αναφέρεται σαν εντολοδόχος η ΚΥΔΕΠ (Κεντρική Υπηρεσία Διαχειρίσεως Εγχωρίων Προϊόντων)³.

Για τα χωριά της Αμανής (πιστεύουμε και για τα χωριά άλλων περιοχών) όσα περιγράψαμε για την άδεια έναρξης λειτουργίας του λουτρουβειού, τήρηση βιβλίων και σφράγιση - αποσφράγιση του μύλου ίσχυαν μόνο για τη Βολισσό. Για τα υπόλοιπα χωριά οριζόταν μια ποσότητα λαδιού την οποία το καθένα από αυτά έπρεπε να παραδώσει στον εντολοδόχο οργανισμό. Στη συνέχεια οι παραγωγοί συνεννοούνταν μεταξύ τους και ο κάθε ένας κατέβαλλε την ποσότητα που του αναλογούσε⁴.

1 Μέχρι και το 1998 ο πρώτος βαθμός αυτοδιοικήσεως για τα χωριά ήταν η κοινότητα με αιρετό κοινοτικό συμβούλιο και πρόεδρο της κοινότητας. Από το 1999, με το σχέδιο Καποδίστριας, οι κοινότητες, εκτός πολύ λίγων εξαιρέσεων, συνενώθηκαν σε ευρύτερους δήμους.

2 Γιώργος Φραγκάκης του Φωτίου. Είχε λουτρουβειό στο Βασιλεώνοικο Χίου.

3 Η Κ.Υ.Δ.Ε.Π. ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 1940. Ετέθη σε εκκαθάριση με δικαστική απόφαση τον Μάιο του 1993 εξ αιτίας των υπέρογκων χρεών.

4 Βασίλης Μαλλάς. Είχε λουτρουβειό στα Χάλανδρα Χίου.

Το κείμενο αυτό προέρχεται από το βιβλίο "Τα λουτρουβειά της Χίου" του Αλέξανδρου Κιουρέλλη.