ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΙΚΗ ΤΩΝ ΣΑΜΑΡΙΩΝ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ

                           Καβαλάριδες άγιοι στην ξυλογλυπτική των σαμαριών της Λέσβου

               Πριν από την εμφάνιση των αγροτικών μηχανών και αυτοκινήτων η μεταφορά της γεωργικής παραγωγής και των ίδιων των ανθρώπων γινόταν αποκλειστικά και μόνο με τα άλογα, τα μουλάρια και τα γαϊδούρια. Γι’ αυτό το σκοπό τα ζώα αυτά έπρεπε να εξοπλιστούν με την κατάλληλη ιπποσαγή που θα μοίραζε ομαλά στις πλάτες των υποζυγίων το βάρος του φορτίου. Αυτό το κάνει το σαμάρι το οποίο σχεδιάζεται και κατασκευάζεται από το σαμαρά με τέτοια συναρμολόγηση, ώστε να εκμεταλλεύεται στο έπακρο τις μηχανικές ιδιότητες του ξύλου και ταυτόχρονα να είναι άρτιο από λειτουργικής πλευράς. Κάθε ζώο έχει σαμάρι φτιαγμένο στα μέτρα του, για να εφαρμόζει τέλεια.



φωτ.1

Σε παλιότερα χρόνια ο σαμαράς είχε συνείδηση ότι το επάγγελμα του ήταν κοινωνική λειτουργία, καθώς εξυπηρετούσε ανάγκες της κοινωνικής ζωής. Δεν το αντιλαμβανόταν απλά και μόνο ως μέσο βιοπορισμού με το οποίο έβγαζε το ψωμί το δικό του και της οικογένειας του, γι΄ αυτό το σεβόταν και το τιμούσε. Έβαζε όλη του την αξιοσύνη, ώστε τα έργα των χεριών του να είναι στέρεα και σίγουρα αλλά και κομψά και όμορφα στολισμένα.



φωτ.2

              Τα σαμάρια οι σαμαράδες τα στολίζουν με διακοσμητικά στοιχεία τα οποία ονομάζονται “πλώμια”. Τα καλύτερα “πλώμια” τα κάνουν στο νώμο του σαμαριού, μιας και εκεί υπάρχει μεγαλύτερη ελεύθερη επιφάνεια που τους επιτρέπει να δημιουργήσουν και επειδή ο νώμος είναι το πιο εμφανές σημείο κάθε σαμαριού. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν, για να κάνουν τα “πλώμια”, ονομάζονται “πλουμστάρια”. Τα πλώμια είναι είτε ανάγλυφα είτε εγχάρακτα. Τα ανάγλυφα τα οποία είναι και τα κύρια διακοσμητικά στοιχεία ενός σαμαριού είναι ο δικέφαλος αετός, τα “ζουμπλέλια”, ζουμπουλέλια δηλαδή, τα “κυπαρισσάκια” οι “μαργαρίτες”, τα άλογα, οι γοργόνες. Τα εγχάρακτα είναι συμπληρωματικά διακοσμητικά στοιχεία και κοσμούν όλα τα τμήματα του σαμαριού. Άλλοτε είναι απλά αυτοτελή σχήματα, όπως αστράκι, σταυρός, και άλλοτε απλές γραμμές ευθείες ή καμπύλες οι οποίες συνδυαζόμενες και επαναλαμβανόμενες σχηματίζουν διακοσμητικά σχέδια. Έτσι στη Λέσβο αναπτύχθηκε ένας ιδιαίτερος κλάδος λαϊκής ξυλογλυπτικής που συνδέεται με τις ανάγκες της επαγγελματικής ζωής των κατοίκων του νησιού μας. Η ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΙΚΗ ΤΩΝ ΣΑΜΑΡΙΩΝ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ.

           Υπάρχουν στο νησί πέντε σαμάρια με μια τελείως ιδιαίτερη διακόσμηση. Και στα πέντε απεικονίζονται στο νώμο άγιοι της χριστιανικής θρησκείας. Άλλη μια ιδιαιτερότητα των πέντε αυτών σαμαριών είναι ότι κατασκευάστηκαν από σαμαρά αλλά ο νώμος τους σκαλίστηκε από ξυλογλύπτη. Όταν ο σαμαράς τελείωνε το νώμο του σαμαριού τον έστελναν στο ξυλογλύπτη.       

Αυτός τον σκάλιζε και τον επέστρεφε στο σαμαρά για να “σκαρώσει”, δηλαδή να συναρμολογήσει, το σαμάρι αφού εν το μεταξύ είχε ετοιμάσει και τα υπόλοιπα σαμαρόξυλα. Στα τρία από αυτά απεικονίζεται ο Άγιος Γεώργιος σαν καβαλάρης δρακοκτόνος (φωτ. 1).

                                                                                       φωτ.3

 

Η δρακοκτονία συμβολίζει τη νίκη επί του κακού. Τα κατασκεύασε το 1999 ο Μιχάλης Παπαγιάννης ο οποίος είναι σαμαράς στα Πάμφιλα. Το Άγιο Γεώργιο σκάλισε ο Δημήτριος Καμαρός ο οποίος είναι ξυλογλύπτης στην Αγιάσο. Και στα τρία η απεικόνιση του αγίου είναι πανομοιότυπη. Στο τέταρτο σαμάρι το οποίο κατασκευάστηκε το 2007 απεικονίζονται δυο άγιοι,ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δημήτριος καβάλα στα άλογα τους (φωτ. 2). Και αυτό το έχει κατασκευάσει ο Μιχάλης Παπαγιάννης και έχει σκαλίσει τους Αγίους ο Δημήτριος Καμαρός. Στο πέμπτο σαμάρι απεικονίζεται ο Άγιος Δημήτριος καβαλάρης (φωτ.3). Το κατασκεύασε το 2009 ο Στρατής Τσουκαλοχωρίτης, ο οποίος είναι σαμαράς στο Σκόπελο και το σκάλισε ο Ελευθέριος Αντωνάκας, ο οποίος ήταν μαραγκός στο Πλωμάρι.