Τρίτη 13 Μαΐου 2014

Ελαιοπιεστήριο στα Μοναστηρέλια Λέσβου.






 Ο ποιό διαδεδομένος κατά την αρχαιότητα μηχανισμός για να συμπιεστούν οι αλεσμένες ελιές και να βγει το λάδι ήταν το πιεστήριο με μοχλό (σχ. 1). Ένα δοκάρι μήκους περίπου 6 μέτρων είχε στερεωμένη την μια του άκρη σε ακλόνητο σημείο ενώ η άλλη άκρη του έλκονταν προς τα κάτω με κάποιο μηχανισμό. Κάτω από το δοκάρι ήταν τοποθετημένες οι αλεσμένες ελιές. Καθώς αυτό έλκονταν προς τα κάτω τις συμπίεζε. Σε παλιότερες εποχές κρεμούσαν στο ελεύθερο άκρο του δοκαριού βαριές πέτρες. Τότε είχαμε το ελαιοπιεστήριο με μοχλό και βάρος. Αργότερα το ελεύθερο άκρο του έλκονταν προς τα κάτω με στρόφαλο ο οποίος ήταν στερεωμένος σε ογκώδη μονόλιθο. Αυτό ήταν το ελαιοπιεστήριο με μοχλό και στρόφαλο. Τέλος όταν ανακαλύφθηκε ο ξύλινος κοχλίας ο στρόφαλος αντικαταστάθηκε από κοχλία. Αυτό ήταν το ελαιοπιεστήριο με μοχλό και κοχλία. Μια κατηγορία μονόλιθων από αυτούς που συναντάμε περπατώντας στη λεσβιακή ύπαιθρο έχουν στην επάνω επιφάνεια τους κοιλότητα. Υπάρχει η άποψη ότι μέσα στην κοιλότητα αυτή περιστρεφόταν το κάτω άκρο του κοχλία. Έτσι όταν συναντάμε πεζοπορώντας μονόλιθο με κοιλότητα στην επάνω επιφάνεια του το πιθανότερο είναι να βρισκόμαστε μπροστά σε ένα μονόλιθο επάνω στον οποίο ήταν κάποτε στερεωμένος ξύλινος μηχανισμός με κοχλία. Θα συναντήσουμε έναν όταν βρεθούμε στα Μοναστηρέλια (φωτ.1). Είναι μονόλιθος τύπου Β4  στη λεσβιακή τυπολογία με κωδικό Μ 82. Όταν τον φανταστούμε στην κανονική του θέση η κοιλότητα θα είναι στη επάνω επιφάνεια του. Σε μια πλαϊνή πλευρά του έχουν λαξεύσει σταυρούς (φωτ.2).
Σε μία από τις πλαϊνές πλευρές του βλέπουμε λαξευμένη εγκοπή. Ακριβώς ίδια εγκοπή υπάρχει στη απέναντι της πλευρά που είναι βυθισμένη στο έδαφος. Να παρατηρήσουμε ότι:
α) οι δυο εγκοπές αρχίζουν από την επάνω επιφάνεια και φτάνουν μέχρι την βάση. Υπάρχει κατηγορία μονόλιθων στους οποίους οι εγκοπές δεν φθάνουν μέχρι τη βάση.
β) οι εγκοπές αυτές είναι στενότερες στο επάνω μέρος τους και φαρδύτερες στο κάτω.
Και τα δυο αυτά τεχνικά χαρακτηριστικά έχουν μεγάλη σημασία στην στερέωση του ξύλινου μηχανισμού επάνω στο μονόλιθο.