ΤΟ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΤΟΥ ΛΟΥΚΙΔΗ ΣΤΗ ΒΑΤΟΥΣΑ ΛΕΣΒΟΥ

                         ΤΟ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΤΟΥ ΛΟΥΚΙΔΗ ΣΤΗ ΒΑΤΟΥΣΑ ΛΕΣΒΟΥ

                                             Η διάταξη του μηχανολογικού εξοπλισμού

Η κατεργασία της ελιάς για να παραχθεί το λάδι γίνεται στα ελαιοτριβεία. Παλαιότερα πριν τη χρήση των σπαστήρων και των φυγοκεντρικών διαχωριστήρων η κατεργασία της ελιάς γινόταν σε τρία στάδια:

1. τη σύνθλιψη του καρπού για την μετατροπή του σε ελαιοπολτό
2. τη συμπίεση του ελαιοπολτού για να βγει το λάδι
3. το διαχωρισμό του λαδιού από τους άλλους φυτικούς χυμούς που περιέχει η ελιά και το νερό που χρησιμοποιείται κατά την συμπίεση.
   
   
   
   Στην φωτογραφία 1 βλέπουμε το εσωτερικό του ελαιοτριβείου Λουκίδη σε όλο του σχεδόν το μήκος. Στην κάτω δεξιά γωνία της φωτογραφίας φαίνεται ένα μικρό τμήμα της μυλόπετρας του αλευρόμυλου. Εμείς θα φανταστούμε ότι στεκόμαστε δίπλα στη μυλόπετρα έχοντας μπροστά μας όλον το μηχανολογικό εξοπλισμό του ελαιοτριβείου. Στην πλάτη μας θα έχουμε τον αλευρόμυλο (φωτ. 2).

Το πρώτο μηχάνημα που έχουμε αριστερά μας είναι η πετρελαιομηχανή. Αυτή έδινε την ισχύ για τη λειτουργία όλων των άλλων μηχανημάτων τόσο του ελαιοτριβείου όσο και του αλευρόμυλου. Αμέσως μετά βρίσκεται η αντλία η οποία έστελνε με σωλήνα νερό υπό πίεση στο ελαιοπιεστήριο.

Πίσω από την αντλία βρίσκεται ο κεντρικός άξονας μετάδοσης κίνησης. Βλέπουμε τον μισό περίπου, γιατί ένα τμήμα του είναι πίσω από το σωρό με τις πέτρες. Στηριζόταν στην οροφή με στηρίγματα που υπήρχαν στα σημεία 1,5,7 και 8. Τα σημεία 7 και 8 τα βλέπουμε στη φωτογραφία 3. Στα σημεία 5 και 7 υπάρχουν ακόμα τα “καβαλέτα” με τα οποία γίνονταν η στήριξη. Πιθανότατα να υπήρχαν ίδιου τύπου στηρίγματα και στα σημεία 1 και 8. Στο σημείο 1 υπάρχει ρουλεμάν. Ρουλεμάν υπάρχει επίσης και στο “καβαλέτο” του σημείου 5. Το πιο πιθανό είναι ότι υπήρχε και στα σημεία 7 και 8 καθώς κατά τη λειτουργία του εργοστασίου ο άξονας μετάδοσης κίνησης περιστρεφόταν γύρω από τον εαυτό του και τα ρουλεμάν διευκολύνουν αυτή την περιστροφή. Στα σημεία 2,3,4 και 6 υπάρχουν τροχαλίες οι οποίες περιστρέφονταν μαζί με τον άξονα.

Μετά τον άξονα διακρίνεται ο ελαιόμυλος όπου αλέθονταν οι ελιές. Δεξιά από τον ελαιόμυλο το ελαιοπιεστήριο όπου συμπιέζονταν οι αλεσμένες ελιές για να βγει το λάδι. Όταν λειτουργούσε η πετρελαιομηχανή περιστρεφόταν ο κύλινδρος του σημείου 9 (φωτ.1). Η περιστροφή αυτή μεταδιδόταν με ιμάντα στην τροχαλία 4 και με τον τρόπο αυτό περιστρεφόταν όλος ο άξονας μετάδοσης κίνησης. Με ιμάντα μεταδιδόταν η κίνηση από την τροχαλία 2 στις δυο τροχαλίες της αντλίας (φωτ. 4). Υπήρχε η δυνατότητα να μετακινεί κάποιος με μοχλό (διακρίνεται στη φωτογραφία) τον ιμάντα από την μια τροχαλία της αντλίας στην άλλη. Η μια από τις δυο αυτές τροχαλίες περιστρεφόταν ελεύθερα. Δηλαδή αν ο ιμάντας ήταν τοποθετημένος σ'αυτή η τροχαλία περιστρεφόταν αλλά η περιστροφή αυτή δε μεταδιδόταν στην αντλία. Στην περίπτωση αυτή η αντλία ήταν ανενεργή. Για να εργαστεί έπρεπε να μετατεθεί ο ιμάντας στην άλλη τροχαλία. Το σύστημα αυτό έδινε τη δυνατότητα να θέτουν σε λειτουργία κάποιες μηχανές του ελαιοτριβείου ή του αλευρόμυλου ενώ την ίδια στιγμή κάποιες άλλες να μην λειτουργούν.

Η τροχαλία 3 του κεντρικού άξονα μετέφερε την κίνηση με τη βοήθεια ιμάντα στις δύο τροχαλίες του μύλου (φωτ. 5). Η μια από αυτές κινούνταν ελεύθερα ώστε με την μετακίνηση του ιμάντα να τίθεται ή όχι σε λειτουργία ο μύλος. Οι δυο μυλόπετρες περιβάλλονται από ξύλινο κάδο, που ονομάζεται τσανακλίκ ή κασνάκ. Στο μύλο οι ελιές αλέθονταν και μετατρέπονταν σε ελαιοπολτό (χαμούρι). Στη συνέχεια ο ελαιοπολτός τοποθετούνταν σε τρίχινους σάκους. Αυτοί ανάλογα με το χωριό ονομάζονταν πανιά, τουρβάδες, τσουπιά ή πετσέτες.

Το ελαιοπιεστήριο είναι κατασκευασμένο στα εργοστάσια του Δημοσθένη Ισηγόνη στη Σμύρνη (φωτ. 6). Η αντλία έστελνε νερό υπό πίεση σε έμβολο που βρισκόταν στην βάση του. Λόγω της πίεσης του νερού το έμβολο ανέβαινε προς τα επάνω και μαζί του ανέβαινε και το πιάτο που ήταν

στερεωμένο στο επάνω μέρος του. Άρα έχουμε ένα υδραυλικό πιεστήριο. Μέσα στο πιάτο στοιβιάζονταν ο ένας επάνω στον άλλο 50 περίπου τρίχινοι σάκοι που περιείχαν αλεσμένες ελιές. Η στοίβα αυτή των τρίχινων σάκων ονομαζόταν “στάμα”. Καθώς το έμβολο ανέβαινε οι τρίχινοι σάκοι συμπιέζονταν στο επάνω μέρος του πιεστηρίου που ονομάζεται “κεφαλάρι”και έτσι έβγαινε το λάδι το οποίο έτρεχε μέσα στο πιάτο. Στο μπροστινό μέρος του πιάτου διακρίνετε να προεξέχει σωλήνας από τον οποίο το λάδι έτρεχε σε μεταλλικό δοχείο (πολήμι) που βρισκόταν μπροστά από το πιεστήριο. Ο διαχωρισμός του λαδιού γινόταν μέσα στο πολήμι.

Σήμερα ο μηχανολογικός εξολισμός του ελαιοτριβείου έχει μεταφερθεί σε κάποιο υπαίθριο χώρο και το κτήριο μέσα στο οποίο ήταν εγκατεστημένος έχει γκρεμιστεί.