ΤΟ ΛΟΥΤΡΟΥΒΕΙΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΤΡΩΝΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΒΑΣΗ – ο αμουργολόγος

1

Ο αμουργολόγος

Την εποχή που λειτουργούσαν τα λουτρουβειά για να παραχθεί το λάδι ακολουθούνταν τρία στάδια κατεργασίας της ελιάς. Στο πρώτο στάδιο ο καρπός αλέθονταν και μετατρεπόταν σε ελαιοπολτό. Στο δεύτερο στάδιο ο ελαιοπολτός συμπιεζόταν με το στυράκι. Στο τρίτο στάδιο γινόταν ο διαχωρισμός του λαδιού από τους άλλους φυτικούς χυμούς που περιέχει ο καρπός καθώς και από το νερό που χρησιμοποιούμε κατά την συμπίεση των αλεσμένων ελιών.

Ας παρακολουθήσουμε χωρίς πολλές λεπτομέρειες τη διαδικασία του διαχωρισμού. Από το στυράκι το λάδι, οι άλλοι φυτικοί χυμοί και το νερό χύνονταν στο γουρνί. Στη φωτ. 1 βλέπουμε το γουρνί του λουτρουβειού της εκκλησίας της Αγίας Ματρώνας. Το συγκεκριμένο γουρνί έχει δυο κυλινδρικούς χώρους οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με αυλακιά που υπάρχει στο επάνω μέρος του μεταξύ του χωρίσματος. Στον ένα χώρο χύνονται το λάδι, οι φυτικοί χυμοί και το νερό. Το λάδι σαν ελαφρύτερο που είναι επιπλέει. Όταν φτάσει στην αυλακιά ρέει στον διπλανό κυλινδρικό χώρο. Έτσι έχουμε ένα πρώτο διαχωρισμό του λαδιού από τα υπόλοιπα υγρά που ονομάζονται αμούργες. Οι αμούργες περιέχουν ακόμα μια μικρή ποσότητα λαδιού.

Ένας δεύτερος διαχωρισμός γίνεται στον αμουργολόγο. Ο αμουργολόγος του λουτρουβειού της εκκλησίας της Αγίας Ματρώνας είναι μια πήλινη στάμνα με μια τρύπα κοντά στην βάση της (φωτ. 2). Την τρύπα αυτή έφραζαν με ένα κυλινδρικό ξύλο στο οποίο είχαν τυλίξει ένα κομμάτι πανί. ¨Έριχναν τις αμούργες στον αμουργολόγο και τις άφηναν εκεί για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα ώστε να επιπλεύσει το λάδι που περιείχαν. Τότε άνοιγαν την τρύπα από όπου στην αρχή έτρεχε αμούργη. Εδώ ήθελε μεγάλη προσοχή ώστε μόλις εμφανιστεί λάδι στην τρύπα να την κλείσουν. Το ξαμούργισμα ήταν δουλειά του παραγωγού και το λάδι που συγκεντρωνόταν με αυτό τον τρόπο ήταν δικό του.

Κάτω από τον αμουργολόγο βρισκόταν το βαρέλι μέσα στο οποίο χυνόταν η αμούργη. Στο λουτρουβειό της εκκλησίας της Αγίας Ματρώνας το βαρέλι ήταν πήλινο. Σε κατοπινά χρόνια τα βαρέλια ήταν ξύλινα και αργότερα σιδερένια. Χαμηλά κοντά στον πυθμένα του βαρελιού υπήρχε τρύπα όπως και στον αμουργολόγο, που έκλεινε με τον ίδιο τρόπο. Τις αμούργες που συγκεντρώνονταν στο βαρέλι τις άφηναν εκεί όλο το βράδυ ώστε να επιπλεύσει και η ελάχιστη ποσότητα λαδιού που περιείχαν ακόμα. Στη συνέχεια απομάκρυναν την αμούργη. Το λάδι που συγκεντρωνόταν στο βαρέλι άνηκε στο λουτρουβειάρη.

 

2